🔬 บทบาทของ Basophil Activation Test (BAT) ในการวินิจฉัยโรคภูมิแพ้อาหาร
การวินิจฉัยโรคภูมิแพ้อาหารอย่างแม่นยำเป็นความท้าทายสำคัญในทางคลินิก โดยเฉพาะในกรณีที่:
- ผล Skin Prick Test (SPT) หรือ Specific IgE ไม่ชัดเจน
- ไม่สามารถยืนยันได้ว่าผู้ป่วยมีอาการแพ้อาหารจริงหรือไม่
BAT (Basophil Activation Test) เป็นการตรวจทางห้องปฏิบัติการที่วัดการตอบสนองของ เซลล์เบโซฟิล (basophils) ในเลือดผู้ป่วยเมื่อสัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้ โดยตรวจหาการแสดงออกของ CD63 และ CD203c บนผิวเซลล์ ซึ่งช่วยประเมินปฏิกิริยา IgE-mediated ได้โดยตรง และมีความสัมพันธ์กับอาการทางคลินิกมากกว่าการตรวจด้วย SPT หรือ IgE เพียงอย่างเดียว
หากสงสัยว่าผู้ป่วยแพ้อาหารจริงหรือไม่ BAT อาจเป็นเครื่องมือช่วยวินิจฉัยที่แม่นยำและปลอดภัยยิ่งขึ้น
🍽️ อาหารที่ BAT มีหลักฐานสนับสนุน:
✅ กลุ่มอาหารหลัก: ถั่วลิสง, ถั่วเปลือกแข็ง (อัลมอนด์/วอลนัท/พิสตาชิโอ/เม็ดมะม่วงหิมพานต์), งา, ไข่, นมวัว
✅ อาหารอื่นๆที่เราตรวจพบ: สมุนไพรไทย (กระชาย/ขิง/ข่า), ถั่วเหลือง/ถั่วเขียว, มะม่วง, ปลาเขตร้อนบางชนิด
เหมาะสำหรับ: ผู้ป่วยที่สงสัยแพ้อาหารเฉพาะชนิด หรืออาหารที่ไม่มีชุดทดสอบ SPT/IgE มาตรฐาน
✅ ข้อดีของ BAT:
- ความไวและความจำเพาะสูง ในการวินิจฉัย IgE-mediated food allergy
- ลดความเสี่ยง จากการทดสอบการกินอาหารจริง (oral food challenge)
- เหมาะสำหรับกรณี: ผล SPT/IgE ไม่ชัดเจน, อาการไม่ตรงแบบ, หรือผู้ป่วยเสี่ยงอาการรุนแรง
💰 ข้อควรพิจารณา:
อย่างไรก็ตาม การตรวจสอบการแพ้อาหารด้วยวิธี BAT ยังมีราคาค่อนข้างสูง จึงควรพิจารณาให้รอบคอบก่อนที่จะส่งตรวจในผู้ป่วยรายที่มีความเหมาะสมเท่านั้น
⚠️ ข้อจำกัด:
- ใช้ได้เฉพาะ IgE-mediated food allergy เท่านั้น (ไม่รวม Non-IgE-mediated เช่น FPIES, eosinophilic esophagitis)
- ยังไม่ครอบคลุมสารก่อภูมิแพ้ทุกชนิด
- ควรปรึกษาเจ้าหน้าที่ก่อนส่งตรวจ